De Geschiedenis Van Rum deel 2

In deel 1 kon je al lezen hoe Rum ontstaan is. In dit tweede deel gaan we dieper in op de verdere ontwikkeling van Rum en hoe deze drank zijn stempel drukt op de moderne geschiedenis.

Ticket retour

De uitvinding van rum mag dan gebaseerd zijn op de vindingrijkheid van de slaven op de plantages, de verdere ontwikkeling ervan was gebaseerd op een noodzaak. De handel tussen de Caraïben en Europa liep op volle toeren en dat bracht ook spanningen met zich mee. Naties vochten om het bezit of behoud van hun grondgebieden en in die chaos kwamen er ook meer en meer tekenen van piraterij. Gezien de waarde van de handelsgoederen was dat uiteraard logisch. Om die handel te beschermen, en vooral om de macht te behouden, stuurden veel landen dan ook hun marine richting de Nieuwe Wereld met de bedoeling de orde te herstellen en hun grondgebied te beschermen.

Aan boord van de schepen van de Britse Navy waren er steeds drankvoorraden aanwezig die voldoende moesten zijn om de oversteek van de oceaan te maken. Er waren steeds water, bier en een sterke drank (meestal brandy of jenever) aan boord. Het water werd snel ongeschikt voor consumptie en moest dus als eerste geconsumeerd worden. Nadien kwam het bier of wijn. Deze waren vaak van bedenkelijke kwaliteit en waren niet heel lang houdbaar, maar wanneer het goed bewaard werd gaf het een week tot 2 weken extra tijd. Eens het bier of de wijn op was, werd er sterke drank voorzien. Die kon eindeloos lang bewaard worden en werd ook in voldoende hoeveelheden opgeslagen om ook op de terugweg genoeg drank aan boord te hebben.

Het feit dat er nu ook een sterke drank gemaakt kon worden op de eindbestemming, zorgde ervoor dat er minder voorraad diende meegenomen te worden op de heenweg. Zeker voor oorlog- en handelsschepen is dat een welkome besparing op plaats. Zo konden er meer vaten met buskruit, meer militairen of meer handelsgoederen meegenomen worden. Rum werd dus een manier om meer en efficiënter handel en oorlog te voeren.

Wist je dat?

Het drinken van rum aan boord van een schip van de Britse Navy een praktijk is die tot 31 juli 1970 zal blijven bestaan? Om het drankmisbruik toch wat te beperken, werd rum wel verdund met water, een recept dat gekend werd als 'Grog'. Niet onlogisch, aangezien rum toen veel meer alcohol bevatte. Buskruit moest steeds ontbranden, ook als het gedrenkt was in rum. Daarom werd rum getest of die wel 'Gunpowder-proof' of 'Navy-Strength' was. Dit betekent een alcoholpercentage van respectievelijk 54,5% vol. en 57% vol. Steviger dus dan de 40% vol. die de meeste rums vandaag kennen.

Onderweg naar succes

De opmars van rum was begonnen. De zeemannen kregen de smaak van rum te pakken en deze smaak namen ze ook mee naar de andere kolonies en de Oude Wereld. Engeland en bij uitbreiding Europa kwamen in contact met rum en het succes was enorm. Het was een welkom alternatief voor de andere dranken en het was relatief goedkoop, aangezien het in essentie gemaakt wordt met het restafval van de suikerproductie. De handel in tabak, katoen en suiker werd dus uitgebreid met een handel in rum.

Ook in New England (de huidige Verenigde Staten) was de vraag naar rum hoog. Met een verbruik van meer dan een liter rum per week, per persoon, was rum zo een populaire drank geworden dat er stokerijen uit de grond schoten in deze nieuwe Britse kolonie. De eerste stokerij kwam er op Staten Island, de tweede in Boston. De stokerijen voerden melasse in vanuit de eilanden en produceerden rum voor intern verbruik, maar ook voor export. Een tweede handelsdriehoek zag het leven: rum gaat van New England naar de Afrikaanse Westkust, slaven gaan van Afrika naar het Caraïbisch gebied en melasse gaat terug naar New England. Een handelsdriehoek die wederom veel geld zal opbrengen ten koste van de levens van vele Afrikaanse slaven. Samen met de vorige handelsdriehoek ontstaat een economisch systeem dat vandaag nog steeds de rijkdom verklaart van alle naties die hierin betrokken waren.

Rumbullion!

Het woord rum komt hoogst waarschijnlijk van het woord Rumbullion, wat zoveel betekent als 'opstand'. Het rebelse karakter van rum komt hiermee tot uiting en het zal nog vele malen deze drank achtervolgen. Rum wordt door de geschiedenis de drank van de opstand, van de rebellie, van het niet willen aanvaarden van gezag. Dat verklaart ook de associatie van piraten en rum.

Rum en Piraten

Piraten en rum, we zouden denken dat ze er altijd zijn geweest. Toch is de sterke band tussen die twee die we vandaag zien in films zoals Pirates of the Caribbean eerder gebaseerd op een verhaal genaamd Treasure Island, waarin ook de andere clichés, zoals een houten been en een ooglapje, hun oorsprong vinden. Het is wel een feit dat piraten ook rum dronken. De meeste hadden namelijk een carrière in de Navy gekend vooraleer ze in de piraterij terechtkwamen. Toch is het, gezien het economische belang van rum, hoogst onwaarschijnlijk dat ze enkel rum, en dan nog in grote hoeveelheden, dronken. De verkoop ervan was veel lucratiever dan de consumptie ervan.

Capture of the Pirate, Blackbeard, 1718

Rum zal wel snel voor een opstand zorgen. Een opstand die vandaag nog steeds belangrijke gevolgen heeft.

Gezien de hoge consumptie van rum in New England, meer dan een liter per week per persoon, was de import van melasse een must en werd er dus ook niet gekeken naar de oorsprong van het bruine goedje. Melasse werd ingevoerd vanuit elke plantage die kon leveren, of deze nu Frans, Spaans, Brits of Portugees was. Dat was niet naar de zin van de Britse overheid, die veel geld stak in het beschermen en uitbouwen van de kolonie, maar daar steeds minder voor in ruil kreeg. Integendeel: de kolonialen verrijkten zich steeds meer door de productie en verkoop van rum aan Europa.

Om hier een einde aan te stellen, voerde de Britse overheid een taks op melasse in. Deze taks viel niet in goede aarde bij de kolonialen en er werd overgegaan tot burgerlijke ongehoorzaamheid, waardoor de taks nooit betaald werd en de Britse overheid nog meer geld verloren had. Dertig jaar later probeert Engeland opnieuw. Deze keer met een taks op suiker (en dus de facto ook op melasse en rum). Er werd deze keer strenger toegezien op de betaling van deze, weliswaar lagere, taks, waardoor het lucratieve karakter van de suiker-, melasse- en rum-industrie verloren ging. Er was heel snel een verhoging van de prijs van rum, gekoppeld aan een algemeen gebrek aan de drank. Burgerlijke gehoorzaamheid maakte plots plaats voor opstand en deze massale opstand heeft geleid tot de Amerikaanse onafhankelijkheid. Vanaf nu vier je dus best de 4th of July met een glas rum in de hand!

Amerikaanse Rum

Vandaag kennen de Verenigde Staten nog steeds een belangrijke rumproductie. Vroeger was de productie van rum gebaseerd op invoer van melasse, vandaag is de productie meestal gebaseerd op lokale teelt van suikerriet. In Louisiana kan je vandaag veel suikerrietplantages vinden. Toch is de aanwezigheid van suikerriet in de Verenigde Staten gebaseerd op een toeval: na een slavenopstand in Haïti waren enkele plantage-eigenaars gevlucht naar Louisiana en ze hadden suikerriet meegenomen om dit ter plaatse te kunnen verbouwen en zo opnieuw te kunnen beginnen.

Ook aan de andere kant van de planeet heeft er een opstand plaatsgevonden door rum: de Australische Rum Rebellion van 1808 is de enige militaire staatsgreep in het land en was gelinkt aan de illegale rumhandel in Sydney.

Het opstandige karakter wordt ook soms gezien als een toonbeeld van het inventieve karakter dat de klanten, producenten en handelaars bezitten. Het is uiteindelijk een drank die dankzij de inventiviteit van de slaven het zonlicht heeft gezien.

What's in a name?

De rum die tot dan de wereld veroverde is wat we vandaag kennen als de 'Engelse stijl' rum. Een resultaat van lange fermentatie van melasse, gedistilleerd in een pot still en soms gerijpt op vaten. Tot de creatie van andere stijlen rum produceerde elk land op deze manier rum.

Et maintenant?

Inventief en rebels zijn ook twee woorden die Napoleon Bonaparte best kunnen beschrijven. Vooral op de Franse eilanden hebben ze dat geweten. Napoleon mocht dan wel een enorme voorstander zijn van slavernij, hij was een tegenstander van trans-Atlantisch transport om iets te produceren wat eigenlijk ook in Frankrijk kon gemaakt worden. De zeeblokkade van de Engelsen was de druppel en in 1812 beslist Napoleon daarom om een proefproject op te zetten voor het verbouwen van suikerbiet in samenwerking met een Poolse boer. Zoals we weten is dat project een succes gebleken en binnen de kortste keren stond Frankrijk vol met suikerbiet ten voordele van de suikerproductie. Dit tot grote frustratie van de suikerplantages op Guadeloupe, Martinique, Marie-Galante, etc. die niet enkel hun suiker niet meer verkocht kregen, maar daardoor ook de handel in melasse en rum dreigden te verliezen. Tijd om inventief te zijn dus!

De plantages op de Franse eilanden starten een proefproject: in plaats van suiker te maken en rum te distilleren uit de melasse, laten ze het sap zelf fermenteren zonder het in te koken. Dat sap wordt dan gedistilleerd met moderne stills die ook gekend zijn als Coffey, column of continuous still. De Fransen perfectioneerden deze stills tot wat nu gekend is als de 'Creoolse' still. Het resultaat is een rum die de smaak van vers suikerriet bevat en zo tegelijkertijd zoeter en 'groener' smaakt. De 'Franse stijl' was geboren.

Coffey still, ook gekend als een column of continuous still

De Fransen hebben op die manier een eigen interpretatie gegeven aan rum, wat past bij hun eigen schrijfwijze: Rhum. De extra 'h' komt er door de fonetische schrijfwijze van het in oorsprong Engelse woord. De productie loopt op korte tijd op volle toeren en de Fransen gebruiken hun kennis en ervaring in de wereld van sterke drank om ook rhum een complex karakter te geven. Rijping op eiken vaten gebeurt bijna standaard en deze rhum wordt het paradepaardje van de Franse eilanden. Dat had Napoleon vast niet zien aankomen.

Party in Havana

Het enorm succes van rum in de wereld trekt ook de aandacht van enkele Spanjaarden die, net zoals de Fransen, heel wat kennis hebben van distillatie- en rijpingstechnieken. Vooral producenten van Sherry experimenteerden met de nieuwe sterke drank. Eén familie vestigde zich op het eiland Cuba en gebruikten Coffey stills om een zachte versie van rum te maken: de familie Alvarez. Om de drank nadien meer complexiteit te geven, werd door hen het Solera-systeem gebruikt voor de rijping. Dit systeem houdt in dat je vaten opstapelt met de oudste rum onderaan en jonge rum bovenaan. Je dient steeds af te tappen van de onderste vaten (solera betekent grond) en bij te vullen met het bovenliggende vat. Deze techniek zorgt voor een natuurlijke 'blend' van verschillende jaartallen waardoor de smaak steeds evenwichtig en consistent is.

De rum wordt een enorm succes dankzij het Amerikaanse toerisme. Cocktailbars schieten als paddenstoelen uit de grond en producenten als Matusalem en Bacardì draaien op volle toeren. Dankzij de Amerikaanse drooglegging komen er nog meer Amerikanen naar Cuba. Er worden zelfs speciale transporten voorzien om Amerikanen in Cubaanse bars zoals de bekende Sloppy Joe's te krijgen. De nabijheid van Cuba en de toegankelijkheid van de lokale rum zorgen dus voor een enorme economische boost.

Amerikanen die niet beschikken over de financiële middelen om naar Cuba te gaan, zoeken hun heil in de zogenaamde 'Speakeasy'. Ondergrondse, verdoken bars waar illegale drank geserveerd wordt. Deze bars worden in veel gevallen bevoorraad door de zogenaamde rum runners: mensen met wagens die opgevoerd waren en vol verdoken compartimenten zaten met de bedoeling de politie te snel af te zijn. Deze reden vanuit Florida met Cubaanse rum naar steden zoals New York en Chicago om te kunnen voldoen aan de enorme vraag naar drank. Diezelfde rum runners gebruikten hun opgevoerde wagens ook om tegen elkaar te racen op de stranden van Florida. Deze races zullen uiteindelijk een officieel klassement krijgen en is vandaag de meest bekeken autosport in Amerika: NASCAR.

De Cubaanse revolutie zal uiteindelijk een einde stellen aan de Amerikaanse liefde voor Cuba en belangrijke producenten die hun bedrijven genationaliseerd zagen worden, verlaten het eiland om zich op omringende eilanden te vestigen. Ondertussen is 'Ron de Cuba' wel een kwaliteitslabel geworden dat vele producenten zoals Bacardì niet willen loslaten, ondanks het feit dat hun rum al jaren niet meer van Cuba afkomstig is.

De meeste mensen komen voor het eerst in aanraking met deze rum 'Spaanse stijl'. Wij vinden ook nog echte Cubaanse rum in onze winkelrekken, maar in de USA is dat niet meer het geval.

Wist je dat:

Havana Club bij ons wel degelijk Cubaanse rum is, maar dat datzelfde merk in de USA verdeeld wordt door Bacardì. Daar is het geen Cubaanse rum, maar rum van Puerto Rico. Er zijn al jaren rechtszaken aan de gang over de eigendom van het merk.

Rum heeft duidelijk een impact gehad op ons leven. Daarom vraag ik ook om deze drank met respect te behandelen. Drink met mate en met verstand zodat we er nog lang van kunnen genieten.